Co możemy zrobić gdy kontrahent nie reguluje należności? Jak odzyskać nadpłacony podatek VAT i dochodowy?
Zgodnie z przepisami podatkowymi (z nielicznymi wyjątkami) powstanie zobowiązań podatkowych zarówno w podatku VAT jak i w podatku dochodowym nie jest skorelowane z otrzymaną od kontrahenta płatnością.
Innymi słowy niezależne od tego, czy dostarczony towar czy wykonana usługa zostały opłacone czy nie - należy opłacić podatki.
Dochodzenie należności na drodze sądowej nie należy ani do tanich ani szybkich sposobów na uzyskanie należnego nam wynagrodzenia.
Co więcej - w sytuacji gdy nie otrzymaliśmy płatności zapłata podatków od kwot, których nie ma budzi nasz sprzeciw. Nie jesteśmy jednak całkowicie bezradni, i choć urząd nie zapłaci nam wynagrodzenia, możemy skorzystać instytucji ulgi na złe długi i otrzymać zwrot nadpłaconych podatków.
Podatek dochodowy
Zgodnie z art. 26i ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz 18f ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych a także art. 11 ust. 4-19 ustawy o podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne w przypadku gdy:
posiadamy wierzytelność o zapłatę świadczenia pieniężnego (i nie zbyliśmy tej wierzytelności),
wynika ona z transakcji handlowych, z których tytułu przynajmniej u jednej ze stron określa się przychody lub koszty uzyskania przychodów,
dłużnik na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego dzień złożenia zeznania podatkowego nie jest w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, postępowania upadłościowego, lub w trakcie likwidacji,
od daty wystawienia faktury (rachunku) lub zawarcia umowy nie upłynęły dwa lata – licząc od końca roku kalendarzowego,
transakcja handlowa jest zawarta w ramach działalności wierzyciela oraz działalności dłużnika, z których dochody podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym na terytorium RP.
od upływu terminu płatności upłynęło co najmniej 90 dni przy czym termin ten rozpoczyna bieg od dnia następnego po dniu ustalonym jako termin płatności,
podstawa obliczenia podatku może być zmniejszona o zaliczaną do przychodów należność wartość wierzytelności.
Ulgę należy uwzględnić już na etapie obliczania zaliczki – reguluje to m.in. art. 44 ust. 17 updof.
Podatek VAT
Zgodnie z art. 89a ustawy o VAT podatnik może skorygować podstawę opodatkowania sprzedaży towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju, jeśli nieściągalność należności została uprawdopodobniona, czyli jeśli nie została uregulowana w ciągu 90 dni od dnia upływu terminu płatności, określonego na umowie lub fakturze.
Aby skorzystać z powyższej regulacji, należy (wg ustawy) spełnić poniższe warunki:
dostawa musi być dokonana na rzecz podatnika zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny, niebędącego w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, postępowania upadłościowego, lub w trakcie likwidacji,
na dzień poprzedzający dzień złożenia deklaracji podatkowej, w której dokonuje się korekty – wierzyciel i dłużnik są podatnikami zarejestrowanymi jako VAT czynni,
dłużnik na dzień złożenia tej korekty nie jest w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji ,
od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 2 lata, licząc od końca roku w którym została wystawiona.
Korekta może nastąpić w rozliczeniu, w którym wierzytelność uznaje się za uprawdopodobnioną, czyli nie można rozliczyć jej w dowolnie wybranej deklaracji po upływie 90 dni, a dokładnie w tej, w której upływa te 90 dni.
Według powyższych przepisów nie ma możliwości dokonania korekty, gdy dłużnik nie prowadzi już działalności gospodarczej, albo nie jest już podatnikiem VAT czynnym, co znacznie ogranicza możliwości zastosowania tej ulgi.
Kwestia zgodności tych przepisów z prawem UE była od lat przedmiotem sporów, gdyż zamyka to drogę dla korekty sprzedaży, w przypadku gdy szanse na odzyskanie wierzytelności są nikłe, lub zupełnie nie istnieją.
W grudniu 2018 roku naczelny Sąd Administracyjny, rozpatrując jedną z takich spraw, skierował do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej pytanie prejudycjalne, czyli takie, które poprzedza wydanie wyroku – a dotyczyło oceny czy przepisy unijne zezwalają na wyłączenie przez Polskę możliwości stosowania ulgi na złe długi ze względu na określony status dłużnika i wierzyciela.
15 października 2020 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał wyrok w sprawie polskiej spółki E. sp. z o.o. sp.k. przeciwko Ministrowi Finansów (sygn. C-335/19), dotyczącej zgodności polskich przepisów w zakresie ulgi na złe długi w VAT z regulacjami unijnymi, orzekając że niedopuszczalne jest uzależnienie prawa do korekty w ramach ulgi na złe długi od statusu dłużnika a w szczególności od okoliczności takiej jak jego aktywna rejestracja na potrzeby VAT czy też prowadzenie postępowania upadłościowego i w tym zakresie. Podatnik może zatem pominąć przepisy polskiej ustawy o VAT i oprzeć się bezpośrednio na przepisach prawa unijnego.
Wyrok ten stanowi podstawę do skorzystania z ulgi na złe długi przez podatników, których kontrahenci znaleźli się w stanie upadłości lub likwidacji.
Do końca 2020 roku przedawni się grudzień 2014 roku – zatem jeśli posiadają Państwo wierzytelności, które do tej pory nie mogły skorzystać z tego rozwiązania, warto wrócić do tych dokumentów i odzyskać nadpłacony podatek VAT.